Çatalın Kısa Tarihi

Bugün sofralarımızın olmazsa olmazı, metalinden plastiğine daima ihtiyaç duyduğumuz bir gereç olan çatalın kısa tarihini merak ediyor musunuz?

İnsanlık tarihinin en basit araç gereçlerinden biri olan çatalların bulunan en eski örneklerinin tarım alanında kullanıldığı biliniyor. Oldukça büyük olan ve bronz gibi malzemelerden yapılmış bu çatallar, Mısır’daki kazılarda ortaya çıkıyor. Mutfaklarımıza girene kadarki süreci anlatmadan önce, çatal kelimesinin kökenine göz atalım.

Çatalın İngilizcedeki karşılığı olan fork kelimesi, kökenini Latincedeki furca kelimesinden alıyor ve furca da aslında bizim “yaba” olarak bildiğimiz, çatal görünümlü, 3-5 dişli tarım aleti anlamına geliyor. Çatal kelimesinin dilimizdeki ilk örneklerine ise 1400’lü yıllardan önce yazılmış Tuhfetu’z-Zekiyye fi’l-Lugati’t-Türkiyye isimli eserde rastlanıyor. Bugün bizim kullandığımız çatalın anlamına nasıl kavuştuğunun cevabı da muhtemelen bu büyük tarım aletleriyle arasındaki biçim benzerliğinde yatıyor.

İLGİLİ İÇERİK: Bilinmesi Gereken 8 Temel Meze

Yemek yemek amaçlı kullanıldığı tahmin edilen çatalların ise MÖ 400’lü yıllara ait olduğu, İstanbul’da yapılan kazılar sırasında çıkarılan örneklerden biliniyor. Bu örnekler, şu an Washington’da bulunuyor.

İlk örneklerine daha öncelerinde rastlanmış olmasına karşın çatalın imparatorluk dönemlerinde kullanımının 11. yüzyıl gibi zamanlarda görüldüğü tahmin ediliyor. Bir rivayete göre, Bizans İmparatorluğu’ndan İspanya’ya gelin giden ve giderken çatallarını da beraberinde götüren prensesin çatalla yemek yeme alışkanlığı İspanya’ya da hiç hoş karşılanmıyor. Çatalın, Tanrı’nın yarattığı ellere bir hakaret olduğunu düşünen kilise, ülkede bu gerecin kullanımını yasaklıyor ve bu da aslında, Avrupa uygarlıklarının çatalla tanışmasını 300 yıl kadar ertelemiş oluyor. 15. yüzyıl, çatalın yaygınlaşmaya başladığı dönemler olsa da bu zamanlarda da erkek egemen toplumlar, çatalı kadınsı bir icat olarak görüyor ve çok sıcak bakmıyor.

Ama takvimler 16. yüzyılı gösterdiğinde, giderek önem kazanan hijyen ve bireysel bakım, çatalın nihayet kadın erkek herkes tarafından kullanılmaya başlamasını sağlıyor. Yine de o zamanlar çatal, bir statü göstergesi olarak kullanılıyor ve her eve girmesi ve tam anlamıyla yaygın kullanımının başlaması birkaç yüz yıl daha sürüyor.

O dönemlerde yaygın olarak kullanılan çatalların çoğunlukla iki dişli olduğu biliniyor. Daha çok diş ihtiyacı ise, bezelye gibi taneli besinleri yemeyi kolaylaştıracak bir arayışla ortaya çıkıyor.