Çevre İle Uyumlu, Sürdürülebilir, Klimataryen Bir Besin Olarak Makarna

Bir tabak makarna…

İlk bakışta sıradan bir öğün gibi görünebilir. Hazırlanması pratik, besleyici ve herkesin damak zevkine hitap eden bir seçenek. Özellikle öğrenciler, yoğun tempoda çalışanlar ve hızlı bir akşam yemeği arayanlar için vazgeçilmez.
Ancak asıl soru şu: Bu mütevazı tabak, iklim krizine karşı anlamlı bir fark yaratabilir mi?

İlk başta kulağa iddialı geliyor olabilir. Ancak, bugün artık çok net biliyoruz ki sofralarımızdaki seçimler, iklim değişikliğiyle bireysel olarak mücadele ederken yapabileceklerimiz arasında çok önemli bir rol oynayabilir. İşte, tam bu noktada klimataryen beslenme karşımıza çıkıyor ve makarna da bu hikayenin öne çıkanları arasında yer alıyor.

Sürdürülebilir Beslenme Ne Demek?

Sürdürülebilir beslenme; yeterli enerji ve temel besin ögesini sağlayan, sağlıklı, erişilebilir, güvenli, ekonominin, biyoçeşitliliğin, iklim ve gezegenin korunmasında rol oynayan bir yaşam biçimidir. Sürdürülebilirlikte esas olan, kaynakların sınırlı olduğunu bilmek ve onları akılcı ve gerçekçi bir şekilde yönetebilmektir. Sürdürülebilir beslenmede makarna gibi bitki bazlı besinler ön plana çıkar. Çünkü bitki bazlı besinler, hayvansal besinlere kıyasla daha az doğal kaynak kullanıp, çevreye daha az zarar verir. Sürdürülebilirliği desteklemek için seçmemiz gereken klimataryen beslenmedir.

Klimataryen Beslenme Nedir?

Klimataryen terimi kulağa yeni, hatta biraz teknik gelebilir. Ancak ardındaki fikir, aslında son derece tanıdık ve giderek daha fazla kişinin benimsediği bir yaklaşımı ifade eder: Sağlığı önemseyen, bilinçli tercihlerle şekillenen ve çevresel etkileri minimize etmeyi hedefleyen bir beslenme modeli. Bu yaklaşım, sadece bireysel refahı değil, aynı zamanda gezegenin sürdürülebilirliğini de gözetir. Klimataryen beslenme:

● Hayvansal ürün tüketimini azaltır ama tamamen yasaklamaz.
● Yerel, mevsiminde ve az işlenmiş gıdaları önceliklendirir.
● Gıda israfına karşı duyarlıdır.
● Yalnızca bireysel sağlığı değil, “gezegenin sağlığını” odağına alır.
● Karbon ayak izi ve su tüketimi düşük gıdaları tercih eder.

Bu beslenme stili, klasik anlamda bir diyet değil, sürdürülebilirliğe duyarlı, bilinçli tercihlere dayanan bir yaşam anlayışıdır. Klimataryen beslenme ile öğünler, yalnızca açlığı gidermenin ötesinde, gezegenin geleceğine dair bir tutumun ifadesi haline gelir.

Klimataryen Beslenmede Makarna Nerede Duruyor?

Makarna, uzun yıllar boyunca yalnızca karbonhidrat kaynağı olarak görülse de günümüzde daha geniş bir perspektiften değerlendiriliyor. Sade içeriği, uzun raf ömrü ve düşük üretim maliyeti sayesinde hem pratik hem de çevre dostu bir seçenek olarak öne çıkıyor. Özellikle klimataryen beslenme yaklaşımında karbon ayak izi düşük gıdaların tercih edilmesi önem kazanıyor. Makarnanın üretim süreci, hayvansal gıdalarla karşılaştırıldığında çok daha düşük karbon ayak izi bıraktığı görülüyor. Bu da makarnayı hem doyurucu hem de sürdürülebilir bir öğün olarak değerli kılıyor.

Makarna sürdürülebilir beslenmeyi destekleyen, gezegen dostu, klimataryen bir besindir. Çünkü:

• Karbon ayak izi düşüktür: Kırmızı ete göre çok daha düşük sera gazı salınımına sahiptir. Taşıması kolaydır, bu da nakliye kaynaklı emisyonları düşürür.
• Su ayak izi düşüktür: Kurutulmuş makarnalar daha az su ile üretilir.
• Bitki bazlı protein kaynağıdır: Özellikle tam buğday ve baklagil unlarıyla üretilmiş makarna, hem protein hem de lif açısından güçlüdür.
• Yerel üretim avantajı vardır: Türkiye gibi tahıl üretiminde güçlü ülkelerde yerel makarna tercih etmek, ithal ürünlere kıyasla çevresel yükü azaltır.
• Raf ömrü uzundur ve israfa neden olmaz: Makarna kolay bozulmadığı için gıda atığının azaltılmasına katkı sağlar.

Klimataryen Beslenmeye Uygun Bir Tabağı Nasıl Hazırlayabiliriz?

• Önce tam tahıllı makarnayı suyunu çektirerek pişirin ve tabağınıza alın.
• Üzerine mevsim sebzeleri Örneğin; yazın fırında pişmiş kabak, patlıcan, domates; kışın brokoli, karnabahar, havuç gibi…
• Bitkisel proteinlerle destekleyin: Nohut, mercimek, barbunya ya da tofu parçalarıyla zenginleştirin.
• Zeytinyağı ve baharatlarla lezzetlendirin.

Bu şekilde hazırlanan bir makarna tabağı hem doyurucu hem de düşük karbon ayak izine sahip olur.

Tüm bu özellikleriyle makarna, çevre duyarlılığı açısından güçlü bir alternatif olarak öne çıkar ve sürdürülebilir mutfakların vazgeçilmez parçası haline gelir.

Bir Tabak Makarna ile Dünya Değişir Mi?

Belki bütünüyle değil, ama gidişatı ciddi biçimde etkileyebilir. Her gün üç öğün yiyoruz. Bu da yılda binin üzerinde karar demek. Her tabak şu soruya verilen cevabı içerir verir: “Ben neyi önemsiyorum?” Makarna, doğru hazırlandığında hem bedeninizi hem vicdanınızı doyurabilir. Hem sizin için hem de gezegen için doğru olan seçeneklerden biridir.

Dr.Tuba Günebak
Beslenme ve Diyet Uzmanı

Kaynaklar:

Craig WJ. “Health effects of vegan diets.” Nutrients, 2014.
https://www.mdpi.com/2072-6643/6/3/1318
(Açıklama: Vegan ve pesketaryen diyetlerin sağlık üzerindeki etkilerini inceleyen önemli bir derleme)

Huang R.Y., et al. “Vegetarian diets and weight reduction.” JAMA Internal Medicine, 2015.
 https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/194907
(Açıklama: Bitki bazlı beslenmenin obezite ve kilo kontrolü üzerindeki etkilerine dair meta-analiz)

Tilman D., Clark M. “Global diets link environmental sustainability and human health.” Nature, 2014.
 https://www.nature.com/articles/nature13959
(Açıklama: Sürdürülebilir diyetlerin çevresel etkilerini ele alan bilimsel araştırma)