Obezite, tüm dünyada görülme sıklığı hızla artan kronik bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü 2016 yılı verilerine göre dünyada 5 yaşın altında 41 milyon fazla kilolu veya obez (şişman) çocuğun bulunduğu, ülkemizde ise Sağlık Bakanlığı verilerine göre her 10 çocuktan birinin obez olduğu rapor edilmiştir.
Obezite veya şişmanlık her yaş grubunda, basit bir şekilde “vücut yağ oranının olması gerekenden fazla oluşu” şeklinde tanımlanabilir. Bir çocuğun obeziteye yatkınlığını belirleyen etmenlerin başında genetik gelir. Bununla birlikte çevresel ve kültürel etmenler (ailenin yaşam tarzı, beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite imkanı) çocuklarda obezitenin görülme sıklığının artışında önemli rol oynar.
Çocukluk Çağı Şişmanlığına Neden Olan Etmenler
Gelin, çocukluk çağı obezitesine neden olan etmenlere birlikte bakalım.
- Annelerin gebelik döneminde kilo kontrolü ve sağlıklı beslenme konusunda farkındalık sahibi olması, gebelik döneminde sigara içmemesi, gebelik öncesi folik asit desteği alması doğacak çocuğun gelecekteki kilosunu olumlu yönde etkileyen etmenlerdendir.
- Obezitenin temelleri bebeklik döneminde atılır. Bir bebeğin doğumdan sonraki ilk 6 ay boyunca sadece anne sütü ile beslenmesi gerekir. İlk 6 ay mama ile beslenen bebeklerde obezite görülme sıklığının sadece anne sütü ile beslenenlerden yüksek olduğu rapor edilmiştir. Bununla birlikte, bebeklik döneminde ek yani tamamlayıcı besinlere doğru sırayla ve doğru zamanda başlanması büyük önem taşır.
- Çocukların duygusal yemeye küçük yaşlarda yatkın hale geldikleri ve duygusal yemenin öğrenilmiş bir davranış olduğu bildirilmiştir. Bir çocuğun yeme davranışını ebeveynleri şekillendirir. İyi ebeveyn olma stresi taşıyan bireyler çocuklarının beslenme davranışı üzerinde tahakküm kurma çabası içine girebilir, çocuğun besin seçimine sürekli müdahale ederek çocuğu bunaltabilir, çocuk iyi birşey yaptığında besinle ödüllendirebilir, belli besin türlerini yedirme baskısı yaratabilir, yemek yeme eylemi sırasında çocuğu rahatsız edecek şekilde gözleyebilirler. Bu davranışların hepsi duygusal yemenin temellerini atar.
- Kahvaltı yapmayan çocuklarda fazla kilolu olma riski 1,5 kat daha yüksektir.
- Yeme davranışı aileseldir. Ailenin beslenme alışkanlıkları çocuğun besin tercihlerini etkileyen önemli bir etmendir. Bir çocuğun obez yani şişman olma ihtimali ebeveynlerinden biri obez ise %40, her iki ebeveyni de obez ise %80’dir. Sizin beslenmeniz çocuğunuzun kaderini belirler. Akşam yemeklerinde sofra kursanız, fast food yerine mis gibi tencere yemeğinizi hazırlasanız, yanına makarnanızı suyunu çektirerek pişirseniz ne güzel olur. Çocuklar için hayvan şekilli makarnalar var, gördünüz mü? Nuh’un gemisi gibi her hayvanın figürünü yapıp pakete koymuşlar. Durum buğdayı irmiğinden yapılmış sağlıklı makarna hem çocuğu doyurur, hem büyümek için ihtiyacı olan enerjiye ulaşmasını kolaylaştırır.
- Çocuğun psikolojik durumu da beslenmesini etkileyen etmenlerden birisidir. Stres altında olan bazı çocuklarda iştahsızlık gözlenirken bazılarında da aşırı yemek yeme gözlenebilir. Ailenin obez çocuğu eleştirmemesi, kınamaması gerekir. Klişe inanışlardan korunmak gerekir. Örneğin, makarna şişmanlatmaz, patates fırında pişirilir ve porsiyonu dengelenirse keyifle tüketilebilir.
- Çocuklar can sıkıntısından yemek yerler. Bu nedenle ailelerin çocukları zihinsel ya da fiziksel yönden meşgul etmesini öneririm.
- Sekiz saatten az uyuyan çocuklarda obezite riskinin 3 kat arttığı görülmüştür. Uyku süresinin azlığı da çocuklarda obezite riskini arttıran etmenlerden birisidir.
- Obeziteden korunmada ve onunla mücadelede fiziksel aktivitenin yeri yadsınamaz. Özellikle büyük şehirlerde yaşayan çocuklara fiziksel aktivite imkanı yaratılmalıdır.
- Televizyon ve bilgisayar başında geçirilen süre sınırlandırılmalı, ekran karşısında 2 saatten uzun zaman geçirilmemelidir.
Anlaşılacağı üzere, çocukluk çağında obezite oluşumuna zemin hazırlayan birçok etmen kontrol altına alınabilir. Ailenin beslenme ve beslenmeyi etkileyen konularda değişiklik yapma konusunda hevesli olması çocuğun gelecekteki obezite riskini ve hatta obeziteden köken alacak kronik hastalık riskini etkiler. Siz siz olun, değişmeye bugünden başlayın. Çünkü, sağlıklı yaşamak için önce kendinizi buna hazır hale getirmeniz gerekmez. Nuh’un Ankara Makarnası Lezzet Akademisi’nden şeflerimizin hazırladığı tarif videolarından oluşan oynatma listemize ulaşmak için hemen tıklayın.
Dr. Tuba Günebak
Beslenme ve Diyet Uzmanı
İlgili İçerikler
