Sağlıklı olduğunuzu iddia edebilir misiniz? Ne demek sağlıklı olmak? Dünya Sağlık Örgütü tarafından sağlıklı birey, bedenen, ruhen ve sosyal yönden sağlıklı kişi olarak tanımlanmıştır. Sağlıklı olmanın bir yolu da sürdürülebilir diyetlere çıkar. Sürdürülebilir diyetler, bireyin sağlıklı olma durumunu ve iyilik halini tüm yönleri ile geliştiren, çevre dostu, biyoçeşitliliğe ve ekosisteme saygılı, düşük maliyetli beslenme modelleridir. Konunun önemini vurgulamak amacıyla sizlerle bazı rakamlar paylaşmak istiyorum:
Sürdürülebilir Beslenmenin Önemine Dikkat Çeken Rakamlar
- Dünya üzerinde üretilen besinlerin üçte birinin israf edildiği biliyor muydunuz?
- Dünya’da 820 milyondan fazla insanın her gece yatağa aç girdiğini ve yetersiz beslendiğini biliyor muydunuz?
- 2018 yılında 1,3 milyar kişinin orta düzeyde gıda güvencesizliği yaşadığını yani sağlıklı yaşamını sürdürebilmek, büyüyebilmek, enfeksiyon hastalıklarından korunabilmek için gereksinim duyduğu besin miktarına ulaşamadığını veya diğer bir deyişle düzenli olarak besleyici ve yeterli besine erişemediğini biliyor muydunuz?
- Dünya üzerinde 151 milyon çocuğun yaşına göre boy uzunluğunun kısa (bodur), 51 milyon çocuğun boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının düşük (zayıf), 2 milyardan fazla insanın vitamin ve mineral eksikliğinin olduğunu biliyor muydunuz?
- Avrupa Birliği’ne (AB) bakıldığında besin atıklarının yılda kişi başı 280 kg olduğunu ve bu atıkların önemli bir kısmının hane halkı tarafından üretildiğini biliyor muydunuz? Türkiye’de ise besin atıkları, diğer atıkların %43’ünü oluşturuyor.
Yapılan projeksiyonlara yani tahminlere göre, 2050 yılında dünya nüfusunun 10 milyar olacağı düşünülüyor. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de olası iklim ve su krizi için kaynakları dengeli bir şekilde kullanmamız ve sera gazı emisyonu düşük olan besinleri tercih etmemiz gerekiyor. Yani, karbon ayak izi düşük olan besinleri seçmeliyiz. Karbon ayak izi kavramı, bir ürünün ortaya çıkmasına neden olduğu sera gazının toplam miktarı olarak tanımlanabilir.
Hayvansal protein kaynağı olan besinlerin (sığır, kuzu, domuz, hindi eti, balık, bazı peynir türleri) üretimi ve işlenmesi sürecinde ortaya çıkan sera gazı nedeniyle bu ürünlerin karbon ayak izleri oldukça fazladır. Besin üretim zincirinde kilogram başına su tüketimi; sığır eti için 15415 litre, peynir için 5060 litre, yumurta için 3265 litre, buğday için 1827 litre, elma için 822 litre, patates için 214 litre, domates için 214 litredir. Bu yüzden, düşük sera gazı emisyonu ile ilişkilendirilen bitkisel protein kaynaklı besinlere ve özellikle tahıl ürünlerine (makarna, bulgur, irmik) yönelmemiz öneriliyor.
Çevre Dostu ve Sürdürülebilir Besinler: İrmik ve Makarna
Durum buğdayı irmiğinden yapılmış gerçek makarna ve hatta irmiğin kendisi de kaliteli bir bitkisel protein kaynağı olarak hem çocuklar hem de yetişkinler için besleyici ve düşük maliyetli ürünlerdir. Çevre bilinci yüksek olanların çok iyi bildiği üzere bu ürünlerin karbon ayak izleri de oldukça düşüktür. Yani makarna ve irmik, çevre dostu besinlerdir.
Makarna ve gerçek makarnanın ham maddesi olan irmik dışındaki çok az besin, onlar kadar doyurucu ve sağlıklı olmayı başarabilir. Makarna ve irmik hem doyurucudur, hem protein ve vitamin deposudur, hem vücudumuzu kronik hastalıklara karşı koruyan biyoaktif bileşenlere sahiptirler hem de prebiyotik (mikrobiyotayı güçlendiren) ürünlerdir. Yani irmik ve makarna adeta doğanın bizlere sunduğu bir mucizedir ve onlardan faydalanmak gerekir. İrmiği salatalarda, çorbalarda, ev yapımı tatlılarda, köftelerde, ev yapımı poğaçalarda kullanabilirsiniz. Bu kadar uygun fiyata ulaşabileceğiniz, böylesi sağlıklı başka bir besin olmadığı konusunda hemfikir olduğumuzu zannediyorum. Nuh’un Ankara Makarnası Mutfak Akademisi’nden şeflerimizin irmikli tariflerinden oluşan oynatma listemize ulaşmak için tıklayın. İrmik ve makarna ile hem kendimizin hem de dünyamızın sağlığını koruduğumuz lezzet dolu günler diliyorum.
Dr.Tuba Günebak
Beslenme ve Diyet Uzmanı
Kaynaklar
- Pekcan G., Sürdürülebilir Beslenme ve Beslenme Örüntüsü: Bitkisel Kaynaklı Beslenme, Bes Diy Derg 2019;47(2):1-10.
- Can B., Bayram HM, Öztürkcan SA, Çevresel Sorunlara Karşı Çözüm Önerileri, Gıda 2021; 46(5): 1138-1157.
- Yaman, K., Bitkisel Atıkların Değerlendirilmesi ve Ekonomik Önemi, Orman Fakültesi Dergisi 2012, 12 (2): 339-348.
- Food and Agriculture Organization of the UN, International Fund for Agricultural Development, UNICEF, World Food Programme, The state of food security and nutrition in the world. Rome: Food and Agriculture Organization of the UN, 2018.
İlgili İçerikler
Kadınlar Neden Makarna Yemeyi Severler?
Sofralarda Güneydoğu Lezzeti: Batman
