Aztekler’in “altın elma” olarak adlandırdığı domates ile dünya mutfağı Kristof Kolomb’un 1492 yılında Amerika’yı keşfi sonrasında tanışmıştır. Domates, besin olarak tüketilmeden önce süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir. Domatesin Osmanlı mutfağına girişi ise 17. yüzyıla denk gelir. Osmanlı mutfağında domates önceleri yeşil iken tüketilmiş, 19. yüzyılda kırmızı hali ile tüketilmeye başlanmıştır.
Domatesin Faydaları Nelerdir?
Kırmızı rengi ile sofralarımızı şenlendiren domates tam bir şifa kaynağıdır. Özellikle C vitamini, potasyum, posa ve A vitamininin bitkisel formu olan karotenoidlerden zengindir. Domateste çokça antioksidan bileşik bulunur. Antioksidanlar vücudumuzu çevre kirliliğinin yarattığı toksin yükünden ve duygusal stresin hücresel boyutta körüklediği iltihabi reaksiyonlardan korur. Domatesin yapısında bulunan antioksidanlar içinde en önemlisi likopendir. Likopenin antioksidan kapasitesi çok kuvvetli başka bir antioksidan bileşik olan beta-karoten’den 2 kat, E vitamininden 10 kat daha yüksektir. Domatesin yapısında bulunan likopen kalp, beyin ve kemik dokusunun dostu, bilişsel fonksiyonları artıran, ciltte yaşa bağlı yaşlanmayı yavaşlatan, vücut ağırlığı korunumunu destekleyen bir biyoaktif bileşendir. Pişmiş domatesin likopen içeriği çiğ domatesten yüksektir.
Tablo. Çeşitli domates ürünlerinin likopen içerikleri.
| Besin | Porsiyon | Likopen içeriği (mg) |
| Domates salçası | 60 ml (4 yemek kaşığı) | 18.84 |
| Domates sosu | 120 ml (Bir büyük çay bardağı) | 17.12 |
| Domates püresi | 60 ml (4 yemek kaşığı) | 13.60 |
| Domates çorbası | 240 ml (Bir kase dolusu) | 13.04 |
| Domates suyu | 120 ml (Bir büyük çay bardağı) | 10.98 |
| Çiğ domates (Doğranmış) | 120 ml (Bir büyük çay bardağı) | 2.32 |
Menapoz sonrası dönemde düzenli domates tüketiminin, içerdiği potasyum sayesinde, menapoza bağlı kemik dokusu kaybından koruyabildiği belirlenmiştir. Bununla birlikte, potasyumdan zengin besinlerin kan basıncının dengelenmesini kolaylaştırdığı, böbrek taşı riskini azalttığı da rapor edilmiştir. Domates, özellikle de pişmiş domates, çok iyi bir potasyum kaynağıdır. Domates konservesinin içerdiği potasyum miktarının, potasyumun iyi kaynakları olan bilinen patates, portakal suyu ve muzun yaklaşık iki katı olduğu belirlenmiştir.
Domates Soslu Makarna Nasıl Hazırlanır ve Sağlık Açısından Faydaları Nelerdir?
Gelelim domates soslu makarnamıza… İki ila üç yemek kaşığı zeytinyağında doğranmış domateslerimizi, yumuşayana kadar, bir güzel soteliyoruz. Sotelenmiş domateslerin üzerine çiğ makarnamızı ekliyoruz ve makarnanın üzerini bir parmak örtecek kadar sıcak su koyuyoruz, orta ateşte pişmeye bırakıyoruz. Domateslerimiz piştikçe likopen içeriği artacak. Domatesin yapısındaki posa, makarnanın yapısındaki posa ile birleşince bağırsak hareketlerini artıracak, kolesterol emilimini azaltacak, öğünü takiben kan şekerinin dengelenmesini kolaylaştıracaktır. Hem domates hem de makarna potasyumdan zengin besinler olduğu için kan basıncının yani tansiyonun dengelenmesini kolaylaştıran, kalp dostu bir tarif hazırlıyoruz. Domatesin, likopenden zengin içeriği durum buğdayı irmiğinden yapılmış makarnanın prebiyotik (bağırsaklarımızdaki iyi huylu bakterilerin yani mikrobiyotanın beslenmesini, çoğalmasını sağlayan) özelliği ile birleşince bağışıklık sağlığını güçlendiren bir öğün ortaya çıkmış olacak. Tarifimiz hem vegan hem de vejetaryen beslenenler için uygundur.
Domates soslu makarnamızı ara sıra karıştırarak, içine koyduğumuz suyu çekene kadar pişiriyoruz. Pişirdikten sonra tencerenin kapağını kapatıp dinlenmeye, demlenmeye bırakıyoruz. Demlenince ılık olarak tüketiyoruz. Öğünün protein içeriğini artırabilmek için bir su bardağı kefir ya da bir kase yoğurt ile birlikte tüketebilirsiniz.
Nuh’un Ankara Makarnası Akademisinden şeflerimizin hazırlamış olduğu birbirinden lezzetli makarna tariflerine ulaşmak için tıklayın. Şifa olsun, sefanız bol olsun.
Dr. Tuba Günebak
Beslenme ve Diyet Uzmanı
KAYNAKLAR
- Burton-Freeman, B, Reimers, K. Tomato Consumption and Health: Emerging Benefits. American Journal of Lifestyle Medicine 2010; DOI: 10.1177/1559827610387488.
