Tatlı yemeyi sevmeyen var mı? “Ben varım.” diyenleri pek inandırıcı bulmadığımızı belirtelim. 🙂 Peki, neden tatlı yemeyi çok severiz ve vücudumuz neden şekere ihtiyaç duyar? Gelin hep birlikte bir öğrenelim.
Vücudumuz Neden Şekere İhtiyaç Duyar?
İnsan beyninin karbonhidrata ihtiyacı vardır. Çünkü, beynin temel yakıtı kan şekeri yani glikozdur. Beynin tüm amacı sahip olduğumuz bedenin varlığını, yaşamını sürdürmek ve bu bedeni en iyi şekilde koordine etmek olduğu için faaliyetini yavaşlatmak, sekteye uğratmak istemez. O nedenle düzenli bir akışta kaliteli yakıta ulaşmak ister. Zaten yakıtı azalmaya başladığında da sinyal verir ve siz bunu hissedersiniz; elleriniz titremeye, zihniniz bulanmaya, düşünceleriniz yavaşlamaya, sırtınız terlemeye başlar. Bunların hepsi kan şekeri düşüklüğü yani hipoglisemi belirtileridir. Bedenimizi, ruhumuzun bu alemde gezebilmesi için ihtiyaç duyduğu bir arabaya benzetebiliriz yani. Bu arabaya iyi bakmamız, kaliteli yakıt koymamız, düzenli bakıma, servise götürmemiz gerekli ki uzun yıllar keyifle bize hizmet etsin.
Temel Enerji Kaynağımızın İki Türü: Basit ve Kompleks Karbonhidratlar
İnsan vücudu için ilk yakıt, az önce de bahsettiğimiz gibi, karbonhidratlardır. Karbonhidratlar, basit ve kompleks karbonhidratlar diye ikiye ayrılır. Gelin temel enerji kaynağımız olan bu besin ögesinin iki farklı türü hakkındaki bilgilere hep birlikte bir göz atalım.
Temel Enerji Kaynağımızın İki Türü: Basit ve Kompleks Karbonhidratlar
İnsan vücudu için ilk yakıt, az önce de bahsettiğimiz gibi, karbonhidratlardır. Karbonhidratlar, basit ve kompleks karbonhidratlar diye ikiye ayrılır. Gelin temel enerji kaynağımız olan bu besin ögesinin iki farklı türü hakkındaki bilgilere hep birlikte bir göz atalım.
Sınırlı Serbest: Basit Karbonhidratlar
Basit karbonhidratlar şekerlerdir. Meyve şekeri de bunlara dahildir. Şeker esasen insan beslenmesinde tamamen yasak değildir. Ancak kontrollü ve sınırlı miktarda kullanılmalıdır. Bu anlamda çok sevdiğim bir terim var: Sınırlı serbest. Şeker kullanımı sınırlı serbest olmalıdır. Tabii ki diyabet yani şeker hastalarını kastetmiyorum. Onlar için durum farklı. Onlar şeker kullanmamalı, tüketmemeliler. Sağlıklı bir insanın günlük enerji gereksinmesinin en fazla %5’i şekerden karşılanabilir. Gün içinde heves ettiğimiz bir porsiyon tatlı da bu miktarı karşılayacaktır. İkinci basit şeker türü de meyve şekeridir. Meyve de tüketilirken miktarı abartılmaması gereken besinlerdendir. Abartılı meyve tüketimi kan şekerini yükseltebileceği gibi kan yağlarını da yükseltebilir. Meyveler de kendi içinde düşük miktarda şeker içerip kan şekerini yavaş yükseltenler yani glisemik indeksi düşük olanlar (erik, kivi, şeftali, armut, çilek, kiraz, elma gibi) ve yüksek miktarda şeker içerip kan şekerini hızlı yükseltenler yani glisemik indeksi yüksek olanlar (incir, üzüm, hurma, kavun gibi) biçiminde ikiye ayrılır. Siz şeftali gibi glisemik indeksi düşük olanları tercih edin.
Vücudumuz İçin Sağlıklı Bir Yakıt: Kompleks Karbonhidratlar
İkinci karbonhidrat türü kompleks karbonhidratlardır. Bunlar, makarna, irmik, bulgur gibi kaliteli karbonhidrat içeren besinlerdir. Kan şekerini yavaş yükseltirler. Kan yağları seviyesinin düşmesine yardımcı olurlar. Bağırsak hareketlerini hızlandırırlar. Metabolizmayı aktifleştirirler. Bağırsak kanserinden korurlar. Sinir sistemini güçlendirirler.
İrmikli Tatlılar ile Ağzınızı Sağlıkla Tatlandırın
Gelelim tatlı sevenlerin derdine derman olmaya. İnsan nefsiyle yaratılmış, “Yeme!” demek çözüm değil. Beslenme uzmanlarının, nefsi olan bir canlı ile çalıştığı gerçeğinin farkında olarak sağlıklı olanı önermesi gerekir. Tatlı sevenlere önerimiz beyaz unla değil irmikle tatlı hazırlamalarıdır. Çünkü, irmik kan şekerini yavaş ve dengeli yükselteceği için hem tatlı ihtiyacınızı daha kaliteli şekilde karşılar hem de nefsinizi daha iyi köreltir. Bir diğer önerimiz de irmikli tatlılarınızda kullandığınız şeker miktarını azaltmanız olur. Şekerden ziyade şeftali gibi, çilek gibi glisemik indeksi düşük meyvelerle tatlı tarifleri planlayabilirsiniz. Böylece sıcak yaz günlerini, hem hafif hem de sağlıklı lezzetlerle geçirmiş olursunuz. Özel günler için hazırladığımız tatlıları da unutmayalım. Ne demiş atalarımız? “Tatlı yiyelim, tatlı konuşalım.” Bayram, doğum günü vs. gibi özel günler için de önerim değişmez. Bırakın hamurlu ve şerbetli tatlıları, sağlıklı olanla damaklarınızı şenlendirin. Alın irmiğinizi, pişirin mis gibi tatlınızı hem çocuklarınız, misafirleriniz sağlıklı beslensin hem de sizin içiniz rahat etsin. “İyi ki irmikli tatlı yapmışım, hem metabolizmam hızlandı hem karnım doydu hem de B vitaminleri aldım.” deyin, sevinin. Nitekim, hamurlu ve şerbetli tatlılar boş kalori… Nuh’un Ankara Makarnası Mutfak Akademisi’nden şeflerimizin hazırladığı sağlıklı ve enfes tariflerden oluşan oynatma listesine ulaşmak için hemen tıklayın. Son yılların popüler mottosu bu ya, haydi birlikte evrene bir mesajı gönderelim: “Sağlıklı, sıhhatli, bereketli, ağız tadıyla geçen günlerimiz ve ömrümüz olsun.”
Dr. Tuba Günebak
Beslenme ve Diyet Uzmanı
